بررسی پردازش معنایی استعاره های مفهومی در زبان فارسی: پژوهشی در روانشناسی زبان

در این پژوهش چگونگی پردازش روان شناختی استعاره های زبانی متعارف بررسی شده است. برای این منظور ابتدا ماهیت نظام مندی استعاره های زبانی متعارف و سپس تاثیر متعارف بودگی عبارات استعاری بر برانگیختگی استعاره های مفهومی (ذهنی) مطالعه شده است. برای بررسی نظام مندی، تعداد 9 استعاره مفهومی انتخاب و برای هر یک کلیدواژه هایی از حوزه مبدأ استعاره تعیین شد. متعارف بودگی در قالب مفهوم باهم آیی، و نظام مندی در قالب مفهوم کاربردهای مشترک استعاری و لفظی عملیاتی شدند. باهم آیی های کلیدواژه های استعاری در پیکره ای 50 میلیون کلمه ای که از پیکره همشهری 2 به طور تصادفی نمونه گیری شده بود، به وسیله نرم افزار antconc تحلیل شد. مقایسه کاربردهای لفظی و استعاری باهم آیی های کلیدواژه ها نشان داد که نظام مندی در عبارات استعاری ماهیتی پیوستاری دارد و هر یک از کلیدواژه ها دارای درجات مختلفی از نظام مندی هستند. برای بررسی تاثیر متعارف بودگی عبارات استعاری بر برانگیختگی استعاره های مفهومی، باهم آیی های کلیدواژه های مستخرج از پیکره در نگارش سناریوهای آزمایش روان شناختی اندازه گیری زمان خواندن استفاده شدند. سناریوها در قالب سه گروه آزمایشی استعاره های متعارف، غیرمتعارف و دگرگفت غیراستعاری نوشته شدند و زمان خواندن جمله هدف سناریوها در هر یک از این سه گروه توسط نرم افزار dmdx ثبت و نتایج توسط نرم افزار spss تحلیل شدند. نتایج تحلیل آماری، حاکی از کندتر بودن زمان خواندن محرک در استعاره های متعارف نسبت به غیرمتعارف و بنابراین تاثیر متعارف بودگی عبارات استعاری بر برانگیختگی استعاره های مفهومی بود. یافته های این پژوهش نشان می دهد که الگوهای معنایی استعاره های زبانی پیچیده تر از پیش بینی های نظریه استعاره مفهومی است و عامل کاربرد زبان در شکل دهی و پردازش معنای استعاره های زبانی نقش مهمی ایفا می کند.